İlk Muayene -Anne oluyorum
Gebeliğin kesinleşmesinden sonra tercihen 6 ila 8 haftalar arası kadının fizik muayenesi yapılır. Bu kontrolde gebeliğin süresi hesaplanabilir ve doğum zamanı mümkün olan en doğru şekilde tahmin edilebilir. Gebeliğin ilk muayenesi oldukça detaylıdır:
- Son adet tarihi kaydedilir.
- Kilo, boy ve kan basıncı ölçümü kaydedilir.
- Pelvik muayene ile uterus boyutu ve pozisyonu saptanır.
- Kan testlerinde öncelikle kan grubu ve Rh durumu, tam kan sayımı ve açlık kan şekeri bakılır.
- Tiroid fonksiyonu için rutin tarama yapılmamakla birlikte riskli hasta grubunda TSH istenmelidir.
- Serolojik testler için VDRL, HbsAg, AntiHIV -HIV testi için hastanın onayı alınmalıdır-, Anti Rubella IgM ve IgG yapılmalıdır.
- Toxoplasma, Sitomegalovirüs ve Parvovirüs için rutin tarama önerilmemektedir.Toxoplasma ve CMV ülkemiz gibi yüksek riskli populasyonlarda bakılabilir. Gebelere ellerin ve yiyeceklerin dikkatli bir şekilde yıkanması, çiğ et ile temas edilmemesi ve yiyeceklerin iyi pişirilmesinin koruyucu rolü belirtilmelidir.
- Kan transfüzyonu olmuş gebelere, ailede hepatit C öyküsü olan gebelere Anti HCV istenmelidir.
- Gonore ve Klamidya için risk altında olan asemptomatik gebelerin erken tanı ve tedavisi obstetrik komplikasyonlara bağlı morbiditeyi (düşük, ölü doğum, erken doğum, erken membran rüptürü, koryoamniyonit, düşük doğum ağırlığı, IUGR) azaltabilir.
- İdrar testleri: idrar örneği analiz ve kültür için alınır. Piyelonefrit, preterm doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi ciddi komplikasyonlar için risk faktörü olması nedeniyle asemptomatik bakteriürinin erken tanısı değerlidir.
- Pap smear testi: Son 1 yıl içerisinde normal olarak sonuçlanmış Pap smear testi yoksa rahim ağzı kanseri için serviksten örnek alınır.
Gebenin durumuna göre başka testler de yapılabilir. Risk grubundaki gebelerde daha önceden araştırılmamışsa Akdeniz anemisi (Talasemi) araştırılabilir. Talasemi minor tanısı için hem hastadan hem eşinden hemoglobin elektroforezi istenmelidir. Demir Gebelikte demir ihtiyacı artmaktadır. Ancak aşırı demir desteğinin sorunsuz olmadığı unutulmamalıdır. Ülkemizde anemik olsun olmasın tüm gebelere 15. haftadan itibaren 60mg elementer demir desteği başlanması önerilmektedir.
Tiroid
Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesi erken gebelik döneminde oldukça önemlidir. Özellikle ilk aylarda, anneden fetüse plasenta yoluyla taşınan tiroid hormonunun beyin gelişiminde önemi büyüktür. Prospektif çalışmalarda, ilk trimesterde maternal hipotiroksineminin doğan çocuğun, bebeklik ve okul çağında mental ve motor fonksiyon gelişimini olumsuz yönde etkilediği gösterilmiştir. Bunun yanı sıra tiroid anormalliklerinin, spontan abortus, gestasyonel hipertansiyon (preeklampsi, eklampsi, gebelikte indüklenen hipertansiyon) ve buna bağlı düşük doğum ağırlıklı infant, plasenta dekolmanı ve preterm doğum riskini arttırdığını gösteren çalışmalar mevcuttur. İlk trimester ve gebelik öncesi için TSH seviyesinin < 2.5 µU/mL; ikinci ve üçüncü trimesterler için TSH seviyesinin < 3 mU/mL olması istenir. Tedavide levotiroksin (piyasada Levotiron®, Tefor®, Euthyrox® tablet olarak bulunmaktadır) kullanılır ve TSH 6-8 hafta aralıklarla takip edilir.
Rh Uyuşmazlığı
Gebenin kan grubu Rh negatif ise kanda Rh faktör antikorları (indirekt Coombs) bakılmalıdır. Gebeliğin ilk dönemlerinden itibaren Rh uygunsuzluğuna bağlı maternal duyarlılaşmayı önlemek için (yeterli kanıt olmamakla beraber) her vaginal kanama epizodundan sonra ve amniosentez veya koryon villus örneklemesinden sonra Rh0(D) immün globülini yapılmaktadır. Piyasada 300 mcg Anti-D içeren formlar (RHOGAM® Enjektabl veya Win-Rho SDF Flakon® 300 mcg gibi) tek doz uygulanır. Masif fetomaternal hemoraji düşünülen durumlarda (> 30 mL) ek enjeksiyon (300 μg her 30 mL fetal kanama için, 24 saat içinde 5 doza kadar) gereklidir. Maternal kanama miktarından emin olunamadığı durumlarda ise Kleihauer-Betke testi yapılarak doz hesaplanır. Kanaması olmayan gebelerde ise 28. haftada profilaktik olarak yapılır. Rh uygunsuzluğunun yalnızca gebelik sonunda tedavisi genellikle etkisizdir, zira duyarlılaşma doğum öncesinde başlamaktadır. Bu nedenle 28. haftada tüm Rh-negatif ve duyarlılaşması olmadığı bilinen (indirekt coombs testi negatif olan) gebe kadınlara Rh0(D) immün globülini yapılmaktadır. Standart doz 300 μg kas içine yapılır. Anti-Rh antikorları tek doz sonrası > 3 ay kanda varlığını korur. Aynı doz doğumu takiben 72 saat içinde tekrarlanır. Ancak günümüzde Rh negatif gebelerde annenin venöz kanında fetal Rh bakılabilmektedir. Fetal Rh negatif olduğu takdirde anti-D uygulamalarına gerek kalmamaktadır. Fetal Rh tayini sosyal güvenlik kurumlarınca karşılanmamakta olup hastalar bu testi maliyetle özel genetik laboratuarlarında yaptırabilmektedirler.
Egzersiz
Kayda değer oranda kadın gebe olduğunu öğrendikten sonra fiziksel aktivitelerden kaçınmaktadır. Ancak çoğu gebelikte fiziksel aktivitenin devam ettirilmesinde sakınca yoktur. Gebelikte fiziksel aktivitenin devamı ve egzersiz başta kas ve iskelet sistemi olmak üzere dolaşım sistemi ve kilo alımı üzerine olumlu etkilere sahiptir, gestasyonel diyabet ve preeklampsiyi azalttığını düşündüren çalışmalar mevcuttur. Komplike olmayan gebeliğe sahip kadınlara özellikle Kegel egzersizleri, yürüyüş, yüzme, egzersiz bisikleti, yoga, aerobik ve dans önerilebilir. Binicilik, kayak, skuba dalış, dağcılık ve kontakt sporlar (boks, judo, futbol gibi) ise gebelikte önerilmemektedir. Fiziksel aktivite sırasında “konuşma testi” ile aktivitenin şiddeti basitçe değerlendirilebilir. Egzersiz sırasında konuşmasını sürdüremeyen kadın zorlanıyor demektir. Yine 16 haftadan sonra sırt üstü yatmayı gerektirecek egzersizler tercih edilmemelidir. Egzersiz sonrasındaki sauna ve hamam gibi fazla sıcak banyolardan özellikle ilk trimesterde kaçınılmalıdır.
Cinsellik
Gebelikte cinsellikle ilgili olumsuz bir bulgu yoktur fakat ilk 3 aylık dönemde düşük tehlikesi ile daha sık karşılaştığımız için de cinsel ilişkiyi genellikle önermemekle birlikte kesin bir yasak koymamaktayız. Sadece düşük veya erken doğum öyküsü, servikal yetmezliği olan, plasenta previa nedeniyle takipli veya partnerinde cinsel yolla bulaşan hastalık mevcut olan gebelerin cinsel birliktelikten kaçınması önerilmektedir.